Վերջին մի քանի օրերին Երևանի փողոցներում ոմանք, հավանաբար, նկատել են միջին տարիքի մի կնոջ, ով շրջում է սպիտակ շապիկով` վրան մեծատառերով գրված` «СВОБОДУ СЕСТРАМ ХАЧАТУРЯН» [թարգ. Ազատություն, Խաչատուրյան քույրերին]:

Մասնագիտությամբ հոգեբան, հոգեթերապևտ Զառա Հարությունյանն ասում է, որ արդեն երրորդ շաբաթն է այդ շապիկը դարձել է իր հիմնական հագուստը: Մինչ Հայաստան գալը, այս շապիկով շրջել է Մոսկվայի փողոցներով:

«Հագնում եմ, լվանում, նորից հագնում: Սա կոչվում է միանձնյա շրջիկ պիկետ: Բայց ես միակը չեմ Ռուսաստանում: Քանի որ Ռուսաստանում մարդիկ իրավունք չունեն ցույցեր, երթեր անել, դրա համար էլ մեր ձայնը, մեր խոսքն այսպես ենք բարձրացնում»:

Ծնունդով երևանցի Զառան, ով շուրջ 30 տարի բնակվում է Մոսկվայում, բայց ամռան ամիսներն անց է կացնում ծննդավայրում, ասում է, որ տպավորություն ունի, թե Երևանում շապիկի վրայի գրության նկատմամբ վերաբերմունքը միանշանակ չէ: «Ուզում եմ, որ ամենուր մարդիկ տեսնեն շապիկիս գրվածը և սկսեն հետաքրքրվել Խաչատուրյան քույրերի գործով»:

Ո՞վքեր են Խաչատուրյան քույրերը

Մոսկվայաբնակ Խաչատուրյան քույրերը` Մարիան, Անգելինան և Քրիստինան 2018թ. հուլիսի 28-ին ձերբակալվել են` հորը սպանելու կասկածանքով: Աղջիկները չեն ժխտել իրենց արարքը, սակայն հետաքննության ընթացքում պատմել են, որ հայրը` Միքայել Խաչատուրյանը, տարիներ շարունակ նրանց բռնացել է և սեռական ոտնձգությունների ենթարկել բոլոր երեքին, իսկ աղջիկների եղբորը և մորը` Աուրելիային` ազգությամբ մոլդովացի, մի քանի տարի առաջ վռնդել է տանից: 

Այս տարի հունիսին վերջնական խմբագրությամբ քույրերին առաջադրված մեղադրանքը հետևյալն է` դիտավորությամբ սպանություն մի խումբ անձանց կողմից: Եթե դատարանն այս հիմքով ճանաչի մեղադրյալներին, ապա աղջիկներին սպասվում է 8-ից 20 տարի ազատազրկում: Սպանության ժամանակ քույրերը 17, 18 և 19 տարեկան էին, իսկ հայրը` 57:

Աղջիկների փաստաբանները պնդում են, որ դա սպանություն չէ, այլ` ինքնապաշտպանություն, ինչի համար հիմք են հանդիսանում նախաքննության ընթացքում հավաքած բազմաթիվ նյութերը, այդ թվում հարևանների վկայություններն այն մասին, որ հայր Խաչատուրյանը թաղամասում հայտնի էր իբրև բակի «հեղինակություն և հարց լուծող», ընտանեկան բռնակալ և թմրանյութեր վաճառող անձնավորություն:  

Ի պաշտպանություն Խաչատուրյան քույրերի` արդեն մի քանի ամիս է Ռուսաստանում և նրա սահմաններից դուրս կազմակերպվում են պիկետներ, բողոքի երթեր: Կազմակերպվել է նաև քույրերի նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու պահանջով առցանց ստորագրահավաք` ուղղված Դաշնության քննչական կոմիտեի նախագահ Ալեքսանդր Բաստրիկին: Այս պահին ստորագրահավաքին միացածների թիվը հասնում է 230 հազարի: Ի աջակցություն Խաչատուրյան քույրերի` հայտարարություններով հանդես են եկել բազմաթիվ իրավապաշտպաններ, ակտիվիստներ, հայտնի դեմքեր, այդ թվում` «System of a Down» խմբի մեներգիչ Սերժ Թանգյանը:

Այսօր` հուլիսի 6-ին, Խաչատուրյան քույրերի աջակիցները պատրաստվում են իրենց բողոքի ձայնը բարձրացնել Ռուսաստանում և մի շարք այլ երկրներում: Այս առթիվ օրեր առաջ Մոսկվայի քաղաքապետարանը հուլիսի 6-ին երթի թույլտվություն տրամադրելու դիմում է ստացել:

Զառա Հարությունյանը ևս պատրաստվում է հուլիսի 6-ի երթին, բայց` Երևանում: Նա հույս ունի, որ Երևանի փողոցներում միայնակ չի քայլի ի պաշտպանություն Խաչատուրյան քույրերի և նրան կմիանան քաղաքի տասնյակ բնակիչներ, որոնց համար ընտանեկան բռնությունը դատապարտելի հանցավոր արարք է: Այս նպատակով նրա կողմից ֆեյսբուքում բացված իրազեկող էջին մի քանի հարյուր մարդ է միացել, իսկ թե քանիսը կմիանան` պատկերցում չունի, քանի որ մեծ մասին չի ճանաչում, բայց ակնկալում է բոլորին տեսնել երթին:

«Ամփոփ Մեդիան» զրուցել է Զառայի հետ Խաչատուրյան քույրերի գործի առանձնահատկության, Ռուսաստանում հայկական համայնքի լռության և հուլիսի 6-ին Երևանից աջակցության ձայնի հնչեցման կարևորության մասին:

Զառա, ինչո՞ւ եք կարևորում երևանյան երթը` ի աջակցություն Խաչատուրյան քույրերի:

Իմ կարծիքով բազմաթիվ հարցերում չափազանց կարևոր է համերաշխությունը: Դրա ապացույցը Ռուսաստանում վերջին մի քանի ամիսներին գրանցված երկու հաջողված դեպքերն են, որտեղ համերաշխությունը, միասնությունը օգնեցին խնդրի դրական հանգուցալուծմանը: Առաջինը այն էր, երբ շատ անսպասելի հաջողվեց Եկատերինբուրգ քաղաքում կասեցնել եկեղեցու շինարարությունը գետի ափին: Դա մեծ հաջողություն էր, քանի որ շինարարության մեկնարկի համար ամեն բան արդեն որոշված էր:

Իսկ երկրորդը` լրագրող Իվան Գոլունովի գործն էր, երբ հնարավոր եղավ բառիս բուն իմաստով նրան դուրս բերել ճիրաններից: Եվ երկու դեպքում էլ կար մարդկանց համերաշխություն, մարդիկ հասկացան, որ այն, ինչ Գոլունովի հետ էր տեղի ունեցել, կարող էր լինել յուրաքանչյուրի հետ, և նրանք ասացին` մենք այդպես չենք ուզում:

Համերաշխությունն այս հարցում չափազանց կարևոր է, քանի որ եթե հիմա լռենք, իսկ հայերը լռում են դրա [խմբ. Խաչատուրյան քույրերի գործի] մասին և ձև են անում թե ամեն բան լավ է, մենք դրա հետ որևէ առնչություն չունենք, ապա լուռ համաձայնվում ենք այն մտքի հետ, որ բռնությունը նորմալ երևույթ է ընտանիքում, որ ծեծը, սեռական ոտնձգությունը ցանկացածի նկատմամբ նորմալ է:

Իսկ երբ խոսում ենք, հույս ենք տալիս նրանց, ովքեր դեռ չեն սպանել իրենց նկատմամբ սեռական ոտնձգություն իրականացնողին: Մենք նրանց հույս ենք տալիս, որ հանրությունն իրենց կողքին է:

Երբ ասում ենք, որ Հայաստանն ընդունել է օրենք ընտանիքում բռնության կանխարգելման մասին, որը գոյություն ունի, շատ լավն է և ընդունվել է դեռ նախորդ իշխանությունների օրոք ԵՄ պահանջի ներքո, պետք է հասկանանք, որ այդ օրենքը այդպես էլ կմնա թղթի վրա, իսկ մեր աղջիկներին, տղաներին, կանանց կշարունակեն ծեծել: Մարդիկ պետք է դիմեն իրավապահ մարմիններին, բայց նրանք չեն դիմում, քանի որ «նամուսն» է մեզ համար փոխարինում ոստիկանությանը և այլ իրավապահ կամ իրավապաշտպան կառույցներին, քանի որ մարդիկ ամաչում են, չեն ուզում խայտառակ լինել: Բայց դա խայտառակության հետ որևէ առնչություն չունի, հանրությունը դրան պետք է համարժեք պատասխան տա:

Դուք Ռուսատանում ընտանեկան բռնությունների ենթարկված անձանց հետ եք աշխատում, և Ձեզ ճանաչողներն ասում են, որ այս ոլորտում լավագույն մասնագետներից եք: Ձեր ունեցած պրակտիկայում ինչո՞վ է տարբերվում Խաչատուրյան քույրերի դեպքը: Եվ եթե դեպքը հայկական ընտանիքում չլիներ, արդյոք նույն ակտիվությունը կցուցաբերեի՞ք` ի պաշտպանություն աղջիկների:

Այո, ես նույն ակտիվությունը կցուցաբերեի, սակայն միայն Մոսկվայում: Երևանում, իհարկե, չէի փորձի մարդկանց ոտքի հանել, քանի որ կապ չէի տեսնի այդ դեպքի հետ: Ես և իմ ընկերները շատ ուշադիր ենք նմանատիպ ցանկացած դեպքի նկատմամբ և փորձում ենք ամեն կերպ աջակցել զոհերին:

Խաչատուրյան քույրերի գործը մի բանով տարբերվում է: Յուրահատկությունն այն է, որ նա [խմբ. Միքայել Խաչատուրյանը] եղել է բռնակալ, նա հանցագործ էր, զենքով էր շրջում: Այլ տարբերություն չկա: Սեռական ոտնձգությունների առումով այսպիսի դեպքերն իրար շատ նման են:

Նրանք, ովքեր ասում են, թե չեն հավատում այդ անձի արարքներին, պետք է հասկանան, որ հավատալ-չհավատալու խնդիր չէ այստեղ: Պետք է համացանցում փնտրել և կարդալ գործի մանրամասների և այդ անձի արարքների մասին: Բայց դա արտառոց բան չէ, բոլոր հասարակություններում նման մարդիկ կան, այդ թվում` Հայաստանում: Կրկին նայեք վիճակագրությունը, որտեղ սեռական ոտնձգությունների մասով բոլոր դիմումների գրեթե կեսում խոսքը ընտանիքի անդամի մասին է: Իսկ Խաչատուրյան քույրերի գործը տարբերվում է նաև նրանով, որ ոչ թե աղջիկները սպանվեցին, այլ բռնակալը:

Խաչատուրյան քույրերի գործը տարբերվում է նաև նրանով, որ ոչ թե աղջիկները սպանվեցին, այլ բռնակալը:

Առհասարակ, նման դեպքերում կանայք ինքնասպանություն են գործում, քանի որ ոչ մի պաշտպան չկա: Բազմաթիվ դեպքերում հենց բռնակալներն են սպանում իրենց զոհերին: Սա այն արտառոց դեպքն էր, որ նրանք փրկվեցին: Նման դեպքեր լինում են Ռուսաստանում. սեփական կյանքը փրկելու համար դիմում են ծայրահեղ քայլի` սպանելով բռնակալին: Ես չեմ խոսում այն մարդկանց մասին, որոնք կոտրված, կործանված հոգեվիճակում են լինում, ինչպես Խաչատուրյան քույրերի մայրը` Աուրելիան: Նա ընկճված է, մարած աչքերով, ամեն ինչից վախեցած: Այսպիսի կանանց մի մասը ինքնասպանություն է գործում: Ավագ սերնդի մարդիկ, հավանաբար, կհիշեն, որ խորհրդային տարիներին Հայաստանում ասում էին այսինչի հարսը ժավել խմեց, այնինչի կինը ժավել խմեց: Մարդիկ դա որ լսում էին, արդեն գիտեին պատճառը: Լավագույն դեպքում մահանում էին, վատագույն դեպքում` ամեն ինչ քայքայում: Եվ դա արտառոց դեպք չէր:

Ռուսաստանում էլ մինչ օրս ոստիկանությունն ադեկվատ չի արձագանքում նման ահազանգերին, դրա համար այսպիսի հետևանքներ են լինում: Ոստիկանությունը պատասխանում է` ձեր ընտանեկան վեճն է, ինքներդ լուծեք, երբ մեկիդ սպանեն, այդ ժամանակ կխառնվենք: Շատ քչերն են փորձում պայքարել: Եվ այնտեղ, որտեղ չի գործում օրենքը, և մարդն իրեն պաշտպանված չի զգում, սկսվում է ինքնադատաստանը:

Շատ քչերն են փորձում պայքարել: Եվ այնտեղ, որտեղ չի գործում օրենքը, և մարդն իրեն պաշտպանված չի զգում, սկսվում է ինքնադատաստանը:

Դուք վստա՞հ եք, որ Երևանում մարդիկ կմիանան Ձեզ:

Չգիտեմ, ոչ, ես վստահ չեմ: Բայց առաջին կրթությամբ սոցիոլոգ լինելով`ավարտել եմ Երևանի պետական համալսարանը, ուշադիր հետևում եմ, թե անսպասելի քայլերից ծնված ինչպիսի փոփոխություններ են լինում հասարկության շրջանում: Երբեք չենք կարող կանխատեսել, թե որևէ քայլ անելը ինչպես կազդի հասարակության վրա:

Մեկ տարի առաջ դժվար գտնվեր մեկը, ով, լսելով Նիկոլ Փաշինյանի Գյումրիում մեկնարկած քայլերթի մասին, ասեր, որ նա երկու ամիս հետո կնստի վարչապետի աթոռին: Ես գիտեմ, որ եթե յուրաքնաչյուր մարդ իր մասնակցությունն ու աջակցությունը ցուցաբերի, մենք կփոխվենք, մենք ավելի լավը կդառնանք: Օգնելով ավելի թույլին` ավելի լավն ենք դառնում: Դուրս գալով և սատարելով աղջիկներին` ապագայում նման դեպքի ականատեսը լինելիս, կկանխեք այն, թույլ չեք տա, կասեք ձեր ընկերոջը, բարեկամին, որ այդպես չի կարելի, դա սխալ է:

Ես շատ եմ ուզում, որ այս հարցում մենք միավորվենք, քանի որ  դրանից է հասարակությունը փոխվում: Կանայք, որոնք տղա են մեծացնում, ասեն` տղա ջան, հարգանքը սիրուց պակաս չի, ընտանիք ստեղծելուց դա շատ կարևոր բան է: Այդ մոտեցմամբ վաղը նորմալ սերունդ կունենանք: Որովհետև այդ ծեծված կանայք, ծեծված երեխաներն ապագա չեն ստեղծի մեր երկրում: Հավատացեք, նրանք ողջ կյանքում շատ ծանր հոգեվիճակում են մնում, նրանք միշտ դեղ են օգտագործում, բուժվում են: Ես ուզում եմ, որ մեր երեխաները առողջ մեծանան, հոգեպես` առողջ:

Իսկ հնարավո՞ր է, որ այս ալիքը հակառակ ազդեցություն ունենա հասարակության վրա, նոր կոնֆլիկներ ստեղծի ընտանիքներում, նոր բռնության հիմք հանդիսանա:

Ոմանք ասում են, որ Խաչատուրյան քույրերին ազատելով` վաղը բոլոր երեխաները կսկսեն իրենց ծնողներին սպանել: Գիտեք, ես ապշած եմ նման պատասխանից: Ես ինքս երեք երեխա ունեմ, և երբևէ իմ մտքով չի անցել, որ իմ երեխաները վաղը ինձ կարող են սպանել: Ու ես նման մարդ չգիտեմ, որ այդպես մտածի: Բայց ռուսներն ասում են «знает кошка чье мясо съела» (խմբ. Նշանակությունը` զգացմունքների անհարկի դրսևորումներ, այդ թվում մեղքի, որոնք անձը կցանկանար թաքցնել): Կարծում եք մարդ սպանելն այդքան հեշտ գո՞րծ է:

Դուք անձամբ ճանաչո՞ւմ եք Խաչատուրյան քույրերին կամ ընտանիքի անդամներին:

Ոչ, անձամբ չեմ ճանաչում և չեմ հանդիպել: Բայց գիտեմ նրանց ներկայիս կարգավիճակը. նրանք ապրում են տարբեր վայրերում` տնային կալանքի ներքո: Նրանք սահմանափակ են իրենց տեղաշարժման մեջ, իրար հետ շփվելու իրավունք չունեն, զրկված են կապի միջոցներից: Նրանց այցելելու իրավունք ունեն միայն փաստաբաններն ու նրանց մայրը:

Փաստաբանները ճանաչում են ինձ իբրև այս ոլորտում մասնագետի և տեղյակ են, որ իմ մասնագիտության շրջանակներում ցանկացած հարցով պատրաստ եմ աջակցել իրենց:

Ես չեմ ընտրել այս ճանապարհը. այնպես է ստացվել, որ դարձել եմ այս թեմայի մասնագետը: Սա շատ ցավոտ թեմա է, և շատ հոգեբաններ հրաժարվում են նման խնդիրներով մարդկանց օգնել: Շատ բարդ է, քանի որ դու ուժասպառ ես լինում, ոչինչ չես կարող անել, օրենքը չի գործում, և մարդիկ սարսափելի ընկճված վիճակում են: Եվ ես անում եմ այն, ինչ կարող եմ, բայց դա քիչ է: Սակայն չեմ կարող հրաժարվել օգնել այդ մարդկանց, քանի որ գիտակցում եմ, որ եթե ես էլ չօգնեմ, ուրիշ մարդ չի մնա: Դրանք ահավոր դեպքեր են, որոնցից մարդիկ փախչում են:

Եվ հիմա, եթե յուրաքնաչյուրս մեր հերթին փախչենք, լռենք, անտեսենք այս դեպքը, այդպես էլ կշարունակվի, միշտ այդպես կմնա: Բայց Խաչատուրյանների դեպքը արտառոց է դարձել: Ամբողջ Ռուսաստանում, Ռուսաստանից դուրս մարդիկ տարբեր պիկետներ են կազմակերպում, ամենուր կանայք դուրս են գալիս և պահանջում են աղջիկների ազատությունը: Դա արդար է: Այդ աղջիկները պետք է ազատվեն:

Այնպիսի տպավորություն է, որ լռում է Ռուսաստանի հայկական համայնքը, որը ամենախոշորն է ողջ աշխարհում, բայց կարծես այս դեպքով չկան միասնական նախաձեռնություններ` ի պաշտպանություն Խաչատուրյան քույրերի:

Հայկական համայնքը լռում է, այո: Նրանք չեն ցանկանում խոսել, լռում են: Հավանաբար, չեն  հնչեցնում, որ պատմությունը հայկական երանգավորում չստանա: Բայց կներեք, դա ինքնախաբեություն է, քանի որ ամենուր, ռուսական բոլոր լրատվամիջոցներով, անկախ հայկական համայնքի ցանկությունից, այդ դեպքը անընդհատ շրջանառվում է, և, խորագրերում միշտ առկա է Խաչատուրյան ազգանունը: Ու ի՞նչ անենք, թաքնվե՞նք, լո՞ւռ մնանք, միայն թե մեր իմիջը բա՞րձր մնա: Հրաժարվե՞նք Խաչատուրյան ազգանունից, իբրև հայկական ազգանուն: Բայց չէ, որ դա մե’նք ենք: Դրա համար գտնվելով Հայաստանում` ուզում եմ, որ գոնե մարդիկ ճիշտ գնահատեն և բարձրաձայնեն այդ մասին, այլ ոչ թե փակ աչքերով ասեն` մենք չենք հավատում:

Գտնվելով Հայաստանում` ուզում եմ, որ գոնե մարդիկ ճիշտ գնահատեն և բարձրաձայնեն այդ մասին, այլ ոչ թե փակ աչքերով ասեն` մենք չենք հավատում:

Դուք հենց այս նպատակո՞վ եք այցելել Հայաստան:

Ոչ: Ես ամեն ամառ գալիս եմ Հայաստան, քանի որ ես այստեղ ընտանիք ունեմ` հայր, քույր, տուն և շիրիմներ: Պարզապես այսպես ստացվեց, որ իմ այցելությունը Հայաստան համընկավ նաև Նարինե Աբգարյանի [խմբ. Ռուսաստանում անվանի հայ գրող, բլոգեր, ծնունդով Բերդից] այցելության հետ, և մենք որոշեցինք, որ պետք է խոսենք այդ մասին նաև Հայաստանում: Մոսկվայում մենք այն քիչ հայերից ենք, որոնք խոսում են այս դեպքի մասին, քանի որ մեր սիրտը ցավում է այդ աղջիկների համար, քանի որ դա սարսափելի անարդար պատմություն է: Մենք չենք ուզում, որ դա կրկնվի: Լռությունը` «նամուսի» պատրվակով, պետք է դադարեցնել: Ինչպես անցյալ տարի փայլուն հեղափոխությունը մարդկանց վերադարձրեց արժանապատվությունը, այնպես էլ հիմա պետք է օգնել մարդկանց` վերադարձնելու իրենց արժանապատվությունը և խիզախությունը:

Հարցազրույցը Սուրեն Դեհերյանի

ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ © Ampop.am կայքի նյութերի եւ վիզուալ պատկերների հեղինակային իրավունքը պատկանում է «Լրագրողներ հանուն ապագայի» ՀԿ-ին: Արգելվում է օգտագործել Ամփոփի նյութերն ու վիզուալ պատկերները առանց պատշաճ հղման: Առցանց այլ հարթակներում Ամփոփի պատրաստած եւ տարբերանշանը կրող վիզուալ պատկերները հնարավոր է վերբեռնել միայն ԼՀԱ-ի հետ համապատասխան համաձայնության դեպքում:

Հրապարակվել է` 06/07/2019