77-ամյա Նինա տատիկը տեսողությունից չի դժգոհում, կարդալուց էլ չի հոգնում, քանի որ ընթերցանությունը նրա տարերքն է: Միայն թե՝ գիրք լինի: Ասում է, ժամանակին հարուստ գրադարան ուներ:
Ծնունդով Արցախի Հադրութի շրջանի Կարմրակուճ գյուղից է Նինա Ավետիսյանը: Հարևան Վանք գյուղ հարս է գնացել, երբ 17 տարեկան էր։
Չորս զավակ է լույս աշխարհ բերել, դաստիարակել ու կրթության տվել, որ Արցախ աշխարհի համար պիտանի մարդ դառնան։ Զավակներն են նրա ուրախությունը։ Նա նաև 8 թոռան և 15 ծոռան տատիկ է:
Հիմա նրանք են տատիկին գրքեր բերում։ Պարույր Սևակն ամենասիրելին է, իսկ ձեռքերում Նարեկն է:
– Այն իմ լուռ աղոթքն է զավակներիս համար: Նարեկ ընթերցելով մխիթարվում եմ, խաղաղվում։
Բազմազավակ մայրը նաև գործունյա կին էր: Երկար տարիներ դասվար է աշխատել։ Գյուղի գրադարանի ստեղծման աշխատանքներում էլ Նինա տատիկը ջանք չի խնայել ու ավելի քան 10 տարի գրադարանավարուհի է աշխատել, որից հետո գյուղապետի քարտուղարի պաշտոնը ստանձնել:
Գեղեցիկ էր կյանքը, և երբ արդեն պետք էր վայելեր այն, սկսվեց Արցախյան առաջին պատերազմը… ու քանդվեց նրա օջախը: Զոհվեց որդին, աղջկա ամուսինը, տունն էլ հրետանին ավերեց:
Ու քանդվեց նրա օջախը
Ծանր կորուստից հետո Նինա տատիկը կարողացավ իր մեջ ուժ գտել: Ամուսնու՝ Վալոդյա պապի հետ նորից տուն կառուցեցին: Բայց կյանքի ծանրություններին Վալոդյա պապը չդիմացավ:
Ծիծեռնակը բույն էր շինում,
– Եվ շինում էր, և երգում…, – զսպելով արցունքները՝ զրույցի ընթացքում Նինա տատիկը մեջբերում է Ղազարոս Աղայանի բանաստեղծությունից:
Տարիների ընթացքում ավագ որդու հետ նա մեծ տնտեսություն է ստեղծել, տնամերձ մշակել, թոռների ու ծոռների խնամքով զբաղվել։
2020-ի սեպտեմբերի 27-ին, երբ սկսվել է Արցախյան 44-օրյա պատերազմը, նույն օրը նրանք իրենց երկհարկանի տան վերանորոգումը պիտի սկսեին, Նինա տատիկն էլ հաց էր թխում։
Նա երբևէ չի պատկերացրել, որ ընդմիշտ կհեռանան գյուղից:
«Բակում զինվորականներ հայտնվեցին՝ ասելով, որ ինչ-որ օպերացիա են իրականացնում և մի քանի օրով պետք է լքել գյուղը»,- հիշում է նա:
Ժամանակը թույլ չի տվել հասկանալու՝ ինչու՞… ինչպե՞ս: Տնից դուրս գալուց առաջ անգամ մի հաց հետը չի վերցրել: Միայն խալաթ ու զուգագուլպա: Բոլորի նման նա էլ համոզված էր՝ մի քանի օրով է լքում տունը:
«Հեշտ է ասել տուն շինել, նորոգել նորից, թողնել ու դուրս գալ»,- հետհայացք գցելով անցած ուղուն՝ լցնում է աչքերը: «Այնտեղից, ուր երջանիկ էինք, դուրս եկանք, առանց իմանալու, որ վերադարձ չի լինելու»։
Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո Նինա տատիկը որդու ընտանիքի հետ Աբովյան քաղաքում է ապրում։ Ժամանակ առ ժամանակ աղջկա՝ Սիլվայի մոտ՝ Երևանում վարձակալած բնակարանում է հյուրընկալվում:
«Մաման առանց գործ կըրես չի [խմբ․ չի կարողանում], մի զբաղմունք պարտադիր ճըրեսա ուրան հետի [գտնում է իր համար]»,- ասում է Նինայի աղջիկը:
«Ուրխընասում լի վէր կըրեսում մի պեն անիմ, ինձ կինում զգաս [ուրախանում են, որ կարողանում եմ մի բան անել, ինձ կին եմ զգում այդ ժամանակ]»,- ժպիտը թաքցնելով՝ լրացնում է Նինա տատիկը:
Աղջկա բոնորշմամբ՝ չնայած կրած տառապանքներին, մայրը չի կորցրել կյանքի նկատմամբ սերն ու գեղեցիկը տեսնելու կարողությունը: Ամեն ինչի մեջ գեղեցիկն է տեսնում, աչքից չի վրիպում անգամ խնամքով փռված լվացքը։
Բռնատեղահանումից հետո Նինա տատի ուսերին էր նաև 101-ամյա մոր խնամքը: Մեկ տարի առաջ է Հրաչյա տատիկը կյանքից հեռացել: Նինա տատիկն ասում է, որ մայրն անընդհատ պահարանում մնացած իր զգեստներն էր հիշում, որոնք առիթից առիթ էր կրում:
«Շորերս պերալը՞ք»,- անընդհատ հարցնում էր Հրաչյա տատը:
Այնինչ, Նինա տատիկն ամենից շատ պատշգամբի ողջ երկայնքով տարածված իր վարդերն է կարոտում, և այն զգացողությունը, որն ունենում էր տունն ու բակը մաքրելուց հետո․
«Նայում էի պատշգամբից ու հիանում բակիս գեղեցիկ տեսարանով»:
Կար ժամանակ, երբ Նինա տատի վարդերը անտարբեր չէին թողնում և ոչ մի անցորդի: Այսօր էլ նա չի կարողանում անտարբեր անցնել վարդերի կողքով: Կանգ է առնում, երկար նայում ու շշնջում:
«Տըսնաս իմ վարդերս…»:
Ծերացել է ժամանակը: Զգացողություններն ու ապրումները Նինա տատն ամփոփում է անձնական օրագրի մեջ: Նաև տոհմածառ է կազմել։
-Իսկ գործու՞մ եք,- հարցնում եմ:
Րոպեաչափ լռությունից հետո պատասխանում է:
-Շատ էի գործում…մինչև…
Հաստ սվիտեր էր գործում որդու համար, որ դիրքերում հագնի: Թևքի վերջին մասն էր հյուսում, երբ նրա զոհվելու բոթն առավ… ու այլևս ձեռքը ճաղ չառավ Նինա տատը: Ճաղերը սվիտերի մեջ խնամքով պահում էր իր դարակում։
Արցախում է թողել ամենակարևորը՝ հարազատների շիրիմները:
Մեկ անգամ էր նա բույն շինել
Եվ շատ անգամ կարկատել,
Բայց այս անգամ վերադարձին…
Արդեն չորս տարի է՝ տնից տուն է գնում Նինա տատիկը, բայց մտքերով օր ու գիշեր իրենց գյուղում է, միայնակ մնացած իր տանը:
-Մի օր կվերադառնանք, ասում ենք քնելուց առաջ՝ մոռանալով, որ առավոտը խոստացված չէ ոչ մեկիս:
Հեղինակ՝ Լուսինե Շադյան
Լուսանկարները՝ հեղինակի
Այս նյութը պատրաստվել է Ամփոփ Մեդիայի կողմից՝ «Պրոֆեսիոնալ մեդիան և քաղհասարակությունը միավորում են ուժերը՝ հանուն երկխոսության» ծրագրի շրջանակում, որն իրականացվում է Հանրային լրագրության ակումբի կողմից՝ Եվրոպական հանձնաժողովի ֆինանսավորմամբ։ Այստեղ արտահայտված տեսակետները պատկանում են հեղինակին (հեղինակներին) և պարտադիր չէ, որ արտահայտեն Եվրոպական միության պաշտոնական տեսակետը։
ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ © Ampop.am կայքի նյութերն ու «Ամփոփ Մեդիա» տարբերանշանը կրող վիզուալ պատկերներն այլ աուդիովիզուալ հարթակներում հրապարակել հնարավոր է միմիայն «Ամփոփ Մեդիայի» և/կամ ԼՀԱ-ի ղեկավարության հետ համապատասխան համաձայնության դեպքում:
Փորձագետի կարծիք
Հրապարակվել է` 01/07/2024
